Anayasa Mahkemesi bir HES yatırımı ÇED süreci için ‘Özel Hayata Saygı Hakkının İhlal Edildiği’ kararı verdi

Anayasa Mahkemesi bir HES yatırımı ÇED süreci için ‘Özel Hayata Saygı Hakkının İhlal Edildiği’ kararı verdi

Anayasa Mahkemesi, bir HES yatırımı için Nihat Hançerlioğlu’nun yaptığı bireysel başvuru kararını açıkladı. Mahkeme kamusal makamların olaya gereken özenle yaklaşmadığı, olayda söz konusu olan kamusal ve bireysel menfaatleri gerektiği şekilde değerlendirmediği ve kamusal makamların özel hayata saygı hakkı bağlamında pozitif yükümlülüklerini yerine getirmediğini değerlendirdi. Anayasa Mahkemesi somut olayda özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar verdi

Anayasa Mahkemesi 16 Haziran 2022 tarihinde “Hidroelektrik Santrali Projesi İçin Verilen Kararın İptali İstemiyle Açılan Davanın Reddedilmesi Nedeniyle Özel Hayata Saygı Hakkının İhlal Edilmesi” başlığı ile bir basın duyurusu yayınladı.

Mahkeme basın duyurusunda, “Enerji elektrik üretimi ile uğraşan bir şirket tarafından regülatör ve hidroelektrik santrali (HES) projesinin çevresel etki değerlendirmesinin (ÇED) yapılması, Çevre ve Şehircilik Bakanlığından (İdare) talep edilmiş ve İdare tarafından projeye ÇED olumlu kararı verilmiştir. Anayasa Mahkemesi Birinci Bölümü 10/5/2022 tarihinde, Nihat Hançeroğlu (B. No: 2018/17821) başvurusunda, Anayasa’nın 20. maddesinde güvence altına alınan özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.” Diyerek kararını özetledi.

ANAYASA MAHKEMESİ BASIN BÜLTENİNDE SOMUT OLAYI, İDDİALARI VE GEREKÇELERİ, DERECE MAHKEMELERİNİN KARARLARINI VE KARARINA YER VERDİ. ANAYASA MAHKEMESİNİN İLGİLİ AÇIKLAMASI AYNEN ŞÖYLE:

1-) OLAYLAR

Başvurucu bahse konu projeye yönelik ÇED olumlu kararının geçici kabul teklif belgesinin, Geçici Kabul Tutanağı’nın ve anılan projeyle ilgili bazı idari işlemlerin iptali istemiyle idare mahkemesinde dava açmıştır. ÇED raporunda verilen bilgilerin gerçeği yansıtmadığını ileri süren başvurucu, anılan proje hakkında ÇED olumlu kararı verilmesinin çevre haklarını ortadan kaldırdığını iddia etmiştir. İdare Mahkemesi ÇED olumlu kararı ile geçici kabul teklif belgesi ve Geçici Kabul Tutanağı’nın iptali istemi yönünden davanın reddine, diğer idari işlemlerin iptaline karar verilmesi istemi yönünden anılan işlemlerin kesin ve yürütülmesi gerekli işlemlerden olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddine karar vermiştir. Başvurucu bu karara karşı temyiz başvurusunda bulunmuştur. Danıştay, idare mahkemesi kararının ve dayandığı gerekçenin hukuk ve usule uygun olduğu ve bozulmasını gerektirecek bir sebep de bulunmadığı gerekçesiyle temyiz isteminin reddi ile anılan kararın onanmasına karar vermiştir.

2-) İDDİALAR

Başvurucu; proje için teknik olarak yerine getirilmesi mümkün olmayan taahhütte bulunulduğunu, projenin yukarısında yapılan depo nedeniyle dere yatağına bırakılması taahhüt edilen suyun verilmeyeceği hususunun bilirkişi raporunda yer almadığını belirtmiştir. Ayrıca başvurucu kurulması planlanan göletin ÇED raporunda zikredilmediğini ve derece mahkemelerince de bu konunun dikkate alınmadığını ifade etmiştir. Netice itibarıyla eksik yargılama nedeniyle bütüncül bir çevresel değerlendirme ortaya konulmadığını belirten başvurucu özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

3-) MAHKEMENİN DEĞERLENDİRMESİ

Öncelikle belirtmek gerekir ki ÇED; kalkınma ve ekonomik gelişme için yapılacak yatırım ve faaliyetlerin doğayı tahrip etmeden ve çevreyi kirletmeden gerçekleştirilmesinde kullanılan, karar verme sürecini etkileyen, dolayısıyla karar mercilerine kararlarını sağlıklı bir şekilde verebilmeleri için seçenek üreten ve bu seçeneklerin olumlu ve olumsuz yönlerini saptayan bir yöntemdir. ÇED ile korunmaya çalışılan temel unsur, çevre ve bu çevredeki varlıklardır.

Çevresel karar alma süreçlerinin karmaşık yapısı nedeniyle kamusal makamların geniş bir takdir yetkisi olduğu açıktır. Bu bağlamda söz konusu alanda bir hidroelektrik santrali inşası ve işletilmesi hususunda kamusal makamlarca verilen kararın yerindeliğinin denetlenmesi Anayasa Mahkemesinin görevi değildir. Bununla birlikte süreçte, bireyin temel hakları ile söz konusu kamusal menfaat arasında gerekli dengenin tesisine hizmet edecek güvencelerin yer alıp almadığının tespiti önemli olup belirtilen yükümlülüğün yerine getirilip getirilmediğinin tespitinde ise çevresel meseleler bağlamında söz konusu olan usul güvencelerinin gözetilip gözetilmediği belirlenmelidir.

Somut olayda başvurucunun proje sürecine etkin katılımının sağlanmadığına yönelik bir iddiası bulunmamaktadır. Başvurucu; projeyle ilgili olarak yerine getirilmesi mümkün olmayan taahhütte bulunulduğunu, projenin yukarı kısmında yapılan depo nedeniyle dere yatağına bırakılması taahhüt edilen suyun verilemeyeceğini, bu hususun bilirkişi raporunda yer almadığını belirtmiştir. Ayrıca ihalesi yapılan göletin ÇED raporunda zikredilmediğini ve derece mahkemesince de bu hususların dikkate alınmadığını ifade eden başvurucu eksik yargılama yapıldığını ileri sürmüştür.

4-) SOMUT OLAYDA ÇED OLUMLU KARARININ ALINMASI VE BUNA İLİŞKİN YARGILAMANIN YAPILMASI SÜRECİNDE YETERLİ VE ÖZENLİ BİR ŞEKİLDE İNCELEMENİN YAPILMADIĞINI GÖSTERMEKTEDİR

Gerek projeyle ilgili taahhüt edilen çevresel akış miktarının altında su bırakılması nedeniyle uygulanan idari yaptırım kararları, gerek idarelerin iç yazışmalarında yer alan taahhüt edilen su miktarının salınmadığına ilişkin tespitler, somut olayda ÇED olumlu kararının alınması ve buna ilişkin yargılamanın yapılması sürecinde yeterli ve özenli bir şekilde incelemenin yapılmadığını göstermektedir. Başvurucunun mansap su haklarının kesintiye uğrayacağına, kurulması planlanan gölet nedeniyle dere yatağına bırakılması taahhüt edilen suyun verilmeyeceğine yönelik temel bir itirazı bulunmasına rağmen derece mahkemelerince bu hususlarda herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır.

Somut başvuru açısından başvurucunun temel iddialarının kamusal makamların başvurucunun ve kamunun menfaatleri arasında adil bir denge tesis edip etmediklerinin belirlenmesi hususunda önem arz ettiği anlaşılmıştır. Buna rağmen başvurucunun söz konusu iddiaları derece mahkemelerince değerlendirilmemiştir.

5-) SONUÇ OLARAK ANAYASA MAHKEMESİ ÖZEL HAYATA SAYI HAKKININ İHLAL EDİLDİĞİNE KARAR VERMİŞTİR

Sonuç olarak kamusal makamların olaya gereken özenle yaklaşmadığı, olayda söz konusu olan kamusal ve bireysel menfaatleri gerektiği şekilde değerlendirmediği ve kamusal makamların özel hayata saygı hakkı bağlamında pozitif yükümlülüklerini yerine getirmediği değerlendirilmiştir. Anayasa Mahkemesi açıklanan gerekçelerle özel hayata saygı hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Bu basın duyurusu Genel Sekreterlik tarafından kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı değildir.